Skrzynia rozdzielcza wraz z reduktorem są elementami współodpowiadającymi za to, że samochodami terenowymi z napędem na 4 koła jeździ się zupełnie inaczej, niż zwykłymi osobówkami. Jaką rolę pełni skrzynia rozdzielcza i do czego służy sam reduktor?

Czym jest i jaką rolę pełni skrzynia rozdzielcza? Dlaczego skrzynia rozdzielcza bywa nazywana również reduktorem?

Żeby zrozumieć, czym jest skrzynia rozdzielcza i w którym miejscu układu napędowego jest umiejscowiona, trzeba choć trochę poznać działanie typowo terenowego napędu na 4 koła. Napęd taki, idąc od przedniej osi, składa się z:

Skrzynia rozdzielcza kończy zestaw napędowy w samochodach terenowych, które w swoich oryginalnych, tych naprawdę terenowych wersjach, zawsze posiadają domyślny napęd na tylną oś. Napęd ten przekazywany jest od silnika, przez sprzęgło i skrzynię biegów, do skrzyni rozdzielczej i dalej, na napędzane osie. Skrzynia rozdzielcza decyduje o tym, na ile i które dokładnie osie napęd zostanie przekazany. Większość rasowych aut terenowych w trybie „szosowym” posiada właśnie napęd na oś tylną (w odróżnieniu od nowoczesnych SUV-ów i modeli pokrewnych). Załączenie napędu na 4 koła, a więc również na oś przednią, możliwe jest dopiero po wybraniu odpowiedniego ustawienia, przy którym mechanizm skrzyni rozdzielczej załącza również oś przednią.

Sama nazwa „skrzynia rozdzielcza” bierze się stąd, iż ten właśnie element układu odpowiada w autach terenowych za rozdzielanie napędu pomiędzy obiema osiami. Bardzo często jednak skrzynia rozdzielcza nazywana jest również reduktorem. Dlaczego?

Reduktor nie jest, tak naprawdę, synonimem skrzyni rozdzielczej, ale mechanizmem, mogącym wchodzić w jej skład. Zdaniem moim oraz wielu znanych mi osób profesjonalnie zajmujących się tematem offroadu – wyjaśnia Daniel Bień, ekspert iParts.pl – obecność reduktora w skrzyni rozdzielczej rozróżnia auta prawdziwie terenowe od samochodów, które jedynie udają, że mogą byś używane do jazdy w trudnym terenie. Podział jest tu bardzo prosty – jeśli w Waszym aucie występuje reduktor, możecie spokojnie jechać nim w naprawdę trudny teren, jeśli nie, lepiej nie odjeżdżajcie zbyt daleko od asfaltu. Chyba że tuż za Wami jedzie sąsiad swoim traktorem i z zestawem do wyciągania turystów z wszelkiego typu dziur i bagien.

Jak zbudowana jest skrzynia rozdzielcza? Czym jest montowany w niej reduktor i na co pozwala jego posiadanie?

Rodzajów skrzyń rozdzielczych mamy naprawdę sporo, bo też i jest to konstrukcja mająca za sobą już wiele lat udanego stosowania oraz użytkowania. Każdy producent próbował coś w niej zmieniać lub udoskonalać, w zależności od tego, jakie było faktyczne przeznaczenie wyposażonego w nią modelu. W efekcie doszliśmy do tego, że prawdziwe, mocne i trwałe skrzynie redukcyjne to te najprostsze, montowane w autach typowo terenowych. Te skrzynie miały służyć do ciężkiej pracy, nie zaś do niedzielnej rekreacji w podmiejskim parku. Skrzynie redukcyjne w nowoczesnych SUV-ach z napędem na 4 koła wykazują znacznie większą, wręcz zastanawiającą podatność na awarie.

A z czego taka skrzynia redukcyjna jest zbudowana? Ciekawym przykładem do omówienia budowy skrzyni redukcyjnej jest skrzynia z modelu Jeep Grand Cherokee z 2008 r. Skrzynia ta – w największym uproszczeniu – zbudowana jest z:

  • obudowy,
  • przekładni,
  • reduktora,
  • planetarnego mechanizmu różnicowego.

Ciekawostką w tej skrzy jest również zastosowanie tzw. łańcucha cichobieżnego, który redukuje hałas podczas pracy całego mechanizmu.

Wspominany już kilkukrotnie reduktor jest tym elementem skrzyni rozdzielczej, który nadaje jej najbardziej „terenowego”, a więc również wyczynowego charakteru. Reduktor jest mechanizmem redukującym prędkość na każdym z kół, zwiększając jednocześnie moment napędowy. Jak to wygląda w praktyce?

W praktyce, jeśli auto na określonym biegu porusza się z prędkością 120 km/h, to zapięcie reduktora z redukcją na poziomie 4 sprawia, że prędkość na każdym z kół spadnie czterokrotnie, czyli do 30 km/h. Jednocześnie jednak na każdym z kół czterokrotnie zwiększy się moment napędowy, a więc i siła przekazywana na styk kół z podłożem. W efekcie koła pojazdu terenowego z włączonym reduktorem poruszają się znacznie wolniej, jednak są w stanie z ogromna siłą przemieszczać pojazd nawet w wyjątkowo trudnym terenie. Między innymi od tej redukcji prędkości jazdy, poszczególne biegi działające na zapiętym reduktorze nazywane są „biegami pełzającymi”.

Co się stanie, gdy skrzynia rozdzielcza odmówi dalszej współpracy? Jakie są objawu awarii skrzyni rozdzielczej?

Objawy awarii skrzyni rozdzielczej mogą być rozmaite, zależne zarówno od jej budowy, zastosowania, jak i od tego, w którym dokładnie jej elemencie doszło do uszkodzenia.

Mocne, trwałe skrzynie rozdzielcze, po pojawieniu się w nich jakichś usterek czy objaw zużycia, wykazują najczęściej dwa następujące objawy:

  1. Szarpanie – głównie podczas załączania lub rozłączania przedniego napędu oraz zapinania i rozpinania reduktora.
  2. Głośna praca, wycie podczas jazdy – hałas pojawia się często lub przez cały czas, bez względu na rodzaj załączonego napędu, z reduktorem lub bez.

Oczywiście, poważne uszkodzenie skrzyni rozdzielczej, nazbyt często spotykane w nowoczesnych samochodach z napędem na 4 koła, kończy się też np. utratą napędu na tył (auta te, jak wspominałem, często mają domyślnie napęd na przednią oś) lub całkowitą utratą napędu na obie osie. Najczęściej jest to efektem korozji źle skonstruowanej skrzyni lub zużycia się i wyrobienia elementów zębatych.